PRAWA DZIECKA

 

„Nie ma dzieci - są ludzie..." - Janusz Korczak

 

1. Co to są prawa dziecka? - Istota praw dziecka
Każdemu dziecku przysługują prawa dziecka, tak jak każdemu dorosłemu przysługują prawa człowieka. Prawa dziecka są więc naturalną konsekwencją praw człowieka.                       Praw tych nikt nie może dziecko pozbawić.

2. Relacja Państwo-Dziecko           
Prawa dziecka dotyczą relacji Państwo - Dziecko.  
Oznacza to, że państwo musi zapewnić dziecku możliwość korzystania z przysługujących mu praw, a wszystkie instytucje państwowe i ich przedstawiciele: np. policjanci, sędziowie, lekarze, nauczyciele, urzędnicy, itp., muszą przestrzegać praw dziecka bo tak stanowi prawo. Na przykład jeżeli mówimy o prawie do prywatności oznacza ono między innymi, że pielęgniarka nie może przekazywać danych o zdrowiu dziecka osobom nieupoważnionym, informacje o problemach z nauką powinny być przekazywane bezpośrednio rodzicom czy opiekunom dziecka a nie podczas spotkania z innymi rodzicami. Prawo do wyrażania własnych poglądów w sprawach, które dotyczą dziecka oznacza, że państwo powinno umożliwić dziecku swobodę wypowiedzi np. w postępowaniu przed sądem, gdy dochodzi do decyzji o umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej (zależy od wieku dziecka) ale również na poziomie podejmowania decyzji lokalnych np. gdzie powinien znajdować się plac zabaw, boisko.

3. Prawa dziecka a relacje z rodzicami     
Prawa dziecka nie kolidują z prawem rodziców do wychowywania dzieci zgodnie z ich wartościami i światopoglądem, chyba, że dochodzi do sytuacji niebezpiecznych, groźnych dla dziecka lub niezgodnych z prawem: zaniedbania, krzywdzenia, zmuszania do pracy zarobkowej, unikania obowiązku szkolnego, itd. To najczęściej rodzice lub opiekunowie reprezentują dziecko przed organami państwa i jako pierwsi zgłaszają łamanie jego praw.

4. Czy znajomość praw dziecka wpływa na jego życie? 
Dziecko znające swoje prawa jest w stanie świadomie z nich korzystać. Zaczyna rozumieć, że jest traktowane przez Państwo podmiotowo a nie przedmiotowo, że ma prawa, które muszą być respektowane. To niezwykle ważne bo w ten sposób buduje się społeczeństwo obywatelskie. Jednocześnie dziecko świadome swoich praw jest w stanie łatwiej obronić się przed przemocą, krzywdzeniem, dyskryminacją bo wie, że ma do tego prawo i że są instytucje, które powinny mu pomóc.

5. Prawa Dziecka zawarte są w Konwencji o Prawach Dziecka

KONWENCJA - jest to zbiór przepisów, które mówią o tym, jakie prawa mają dzieci
i jak należy ich przestrzegać.  Konwencja zobowiązuje do przestrzegania i szanowania praw wszystkich dzieci.

 Konwencja o Prawach Dziecka została przyjęta przez ZGROMADZENIE OGÓLNE NARODÓW ZJEDNOCZONYCH 20 listopada 1989 roku , natomiast Rzeczpospolita Polska podpisała Konwencję o Prawach Dziecka w 1991 roku.

 

Prawa dziecka zawarte w KONWENCJI PRAW DZIECKA dotyczą m.in.: 

• Prawa do życia i rozwoju - oznacza, że nikogo nie wolno pozbawić życia, a dorośli muszą stworzyć dziecku warunki do prawidłowego rozwoju
   
• Prawa do życia bez przemocy i poniżania - oznacza, że bicie, znęcanie, okrutne                     i poniżające traktowanie są niedopuszczalne i karalne    
   
• Prawa do wychowania w rodzinie - oznacza, że nikomu nie wolno zabrać dziecka od rodziców, chyba że z bardzo ważnych powodów; gdyby zdarzyło się, że rodzice będą osobno dziecko ma prawo do kontaktów z obojgiem rodziców      
   
• Prawa do wypowiedzi - oznacza, że w ważnych sprawach dotyczących dzieci, dziecko samo może wygłosić swoje zdanie, opinie, oświadczyć własną wolę    
   
• Prawa do stowarzyszania - oznacza, że dziecko może należeć do organizacji młodzieżowych, jeżeli ma 16 lat samo decyduje o swojej przynależności        
   
• Prawa do swobody myśli, sumienia, religii - oznacza, że jeśli dziecko jest wystarczająco świadome - samo decyduje o swoim światopoglądzie, wcześniej jedynie rodzice mają prawo nim kierować 
   
• Prawa do nauki - oznacza, że dziecko może uczyć się tak długo, jak pozwalają na to jego zdolności, jeżeli ma 6 lat może zacząć naukę w klasie "0"
   
• Prawa do tożsamości - oznacza, że dziecko musi mieć nazwisko, obywatelstwo, poznać swoje pochodzenie, mając 13 lat musi być zapytane o zgodę, gdyby miało zostać adoptowane, a także gdyby miało mieć zmienione nazwisko
   
• Prawa do informacji - oznacza, że dziecko powinno poznać swoje prawa, powinno mieć dostęp do różnych źródeł wiedzy         
   
• Prawa do prywatności - oznacza, że dziecko może dysponować własnymi rzeczami, ma prawo do tajemnicy korespondencji, nikomu nie wolno bez bardzo ważnych powodów wkraczać w jego sprawy osobiste i rodzinne.

6. Prawa dziecka zawarte są także  w  Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej  

Zgodnie z art.72  Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej mówi się o tym, iż:

1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją.

2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych.

3. W toku ustalania praw dziecka organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko są obowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka.

4. Ustawa określa kompetencje i sposób powoływania Rzecznika Praw Dziecka. 

7. Prawa dziecka w przedszkolu

 

Przedszkole jest pierwszą instytucją, w której dziecko nabywa kompetencji społecznych. W atmosferze spokoju i akceptacji poznaje własne prawa i reguły życia w grupie.
Wiek przedszkolny jest okresem intensywnego rozwoju psychofizycznego dzieci. W tym czasie kształtują się pierwsze postawy moralne, nawyki mające wpływ na przyszłe życie. Dzieci uczą się odróżniać dobro od zła, wartościowania zachowań własnych i kolegów, poznają reguły w postępowania w grupie społecznej.

            Przedszkole stara się stwarzać takie warunki, aby dzieci mogły doświadczać to, co dobre dla nich samych i dla ich otoczenia, aby nabyły takie kompetencje społeczno- moralne, które umożliwią im funkcjonowanie w szerszej społeczności. Przedszkole dba też o to, aby wychowankowie mieli świadomość istnienie własnych praw. Ogromną rolę w uświadamianiu praw i obowiązków odgrywa nauczyciel. Istnieje stała potrzeba uświadamiania dzieciom, jak również ludziom dorosłym praw dziecka.     
            Dorośli doskonale znają swoje prawa, niejednokrotnie zapominając o tym, że również i dzieci będąc częścią społeczeństwa mogą korzystać ze swoich praw zawartych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i Konwencji Praw Dziecka.    
Konwencja dbając o dobro dziecka nakłada na rodziców i wszystkie inne osoby, w tym również nauczycieli oraz organy władzy państwowej obowiązek kierowania się we wszelkich działaniach troską o najlepiej pojęty interes dziecka. Przewiduje również obowiązek państwa do zabezpieczenia zdrowotnych i wychowawczo - bytowych potrzeb dziecka. Konwencja jest pierwszym dokumentem międzynarodowym, który zawiera tak szeroki katalog praw dziecka.

Konwencja o Prawach Dziecka ustanawia status dziecka, oparty na następujących założeniach:
- dziecko jest samodzielnym podmiotem, ale ze względu na swoją niedojrzałość psychiczną i fizyczną wymaga szczególnej opieki i ochrony prawnej,          
- dziecko, jako istota ludzka, wymaga poszanowania jego tożsamości, godności i prywatności,
- rodzina jest najlepszym środowiskiem wychowania dziecka,       
- państwo ma wspierać rodzinę, a nie wyręczać ją w jej funkcjach 

 

Prawa dziecka dotyczące przedszkolaków można podzielić według następujących kategorii  prawa i wolności osobiste, socjalne, kulturalne : 

a) Prawa i wolności osobiste to :- prawo do życia i rozwoju,        
- prawo do tożsamości i identyczności (nazwisko, imię, obywatelstwo, wiedza o własnym pochodzeniu),           
- prawo do swobody myśli,  
- prawo do wyrażania własnych poglądów i występowania w sprawach dziecka dotyczących, w postępowaniu administracyjnym i sądowym,          
- prawo do wychowywania w rodzinie i kontaktów z rodzicami w przypadku rozłączenia                z nimi     ,
- prawo do wolności od przemocy fizycznej lub psychicznej, wyzysku, nadużyć seksualnych i wszelkiego okrucieństwa 

b) Prawa socjalne to :         
- prawo do odpowiedniego standardu życia,           
- prawo do ochrony zdrowia,           
- prawo do zabezpieczenia socjalnego,         
- prawo do wypoczynku i czasu wolnego.   

c) Prawa kulturalne to :      
- prawo do nauki,      
- prawo do korzystania z dóbr kultury,- prawo do informacji,        
- prawo do znajomości swoich praw.

Warto podkreślić, że dzieci swoich praw uczą się od dorosłych. Konwencja przede wszystkim na rodzinę kładzie obowiązek dbania o harmonijny rozwój dziecka, jak również zapewnienie bezpieczeństwa i uświadomienie dziecku jego własnych praw, to jednak nie umniejsza rangi nauczycieli, w tym także nauczycieli przedszkoli w tym zakresie.

 

W przedszkolu, gdzie prawa dziecka są priorytetem, dba się szczególnie o ich przestrzeganie, a także wyposażanie dzieci w odpowiednią wiedzę i umiejętności, związane z tymi prawami . Niejednokrotnie w przedszkolu dziecko zdobywa pierwsze informacje dotyczące praw dziecka, uczy się poszanowania praw innych i radzenia sobie w sytuacjach naruszania praw własnych . Im wcześniej dziecko styka się z wyższymi wartościami takimi, jak: sprawiedliwość, tolerancja, poszanowanie godności i wolności innych, tym łatwiej i szybciej zdobędzie umiejętności             społeczno - moralne.         

Od najmłodszych lat należy uświadamiać dzieciom ich prawa. W przedszkolu można wprowadzić dzieci w świat wartości uniwersalnych , w tym także w świat jego praw, w codziennej działalności dziecka, wykorzystując naturalne sytuacje. Niezastąpioną okaże się literatura dziecięca, która bawiąc dzieci jednocześnie je uczy. Wykorzystanie metod aktywizujących w planowaniu sytuacji edukacyjnych, pozwoli przedszkolakom zdobywać doświadczenia i kompetencje społeczno- moralne oraz nabywać wiedzę i umiejętności z zakresu znajomości praw dzieci. Należy umożliwić dzieciom wyrażanie siebie, własnych uczuć, myśli w różnych formach ekspresji. Odpowiednia atmosfera i klimat wychowawczy wspomogą dzieci w poznaniu swoich praw, jak również respektowaniu praw innych. Należy też pamiętać o ujednoliceniu oddziaływań przedszkola ze środowiskiem rodzinnym. Wyniesione z domu rodzinnego doświadczenia mogą pomóc lub utrudnić realizację edukacji praw dzieci, dlatego tak istotne jest współdziałanie z rodzicami .

 

 

8. Prawa dzieci w przedszkolu  dotyczą także:

 

Prawa dzieci zapisane są w statucie przedszkola i wynikają one z Konwencji o Prawach Dziecka, w  szczególności  do :

1. właściwie zorganizowanego procesu wychowawczo – dydaktycznego  w oparciu o zasady ochrony zdrowia,  bezpieczeństwa i higieny,

2. ochrony przed wszelkimi formami przemocy fizycznej i psychicznej,

3. szacunku, życzliwości i sympatii ze strony wszystkich osób, zarówno   dorosłych jaki  i  rówieśników,

4. bezpiecznych warunków pobytu w przedszkolu, zaspokajania ich potrzeb fizycznych i psychicznych

5. wzmacniania i podkreślania ich silnych stron, rozwijania optymizmu i postawy radzenia   sobie w różnych sytuacjach,

 

Wychowankowie mają obowiązek :

1.traktować z szacunkiem, życzliwością i sympatią wszystkie  osób, zarówno dorosłych jak i rówieśników

2.przestrzegać w miarę swoich możliwości przyjętych  norm, zasad zachowania

3.dbać o bezpieczeństwo, zdrowie swoje oraz rówieśników

4.na miarę możliwości wiekowych respektować polecenia nauczyciela. 

 

 

9. Dokumenty, w których  zapisane są prawa człowieka to:

- Powszechna deklaracja Praw Człowieka

- Europejska  Konwencja o ochronie Praw Człowieka

- Międzynarodowy Pakt  Praw Obywatelskich i Politycznych

- Konwencja o prawach dziecka. Dla nas najważniejszy dokument.